Boğaziçi Üniversitesi Engelliler Komisyonu Misyonu

Boğaziçi Üniversitesi (BÜ), engelli bireyler dahil herkesin tümüyle erişebileceği ve üniversite yerleşkesi içinde azami katılımı sunan bir üniversite topluluğu oluşturmayı istemektedir.

Dünya Sağlık Örgütü, “engelli birey’i” başlıca yaşam faaliyetlerinin (yürüme, görme, duyma, konuşma, nefes alma, öğrenme, çalışma) bir ya da daha fazlasını önemli bir şekilde kısıtlayan, fiziksel ya da zihinsel sorunu olan birey olarak tanımlamaktadır. Fiziksel, psikolojik ya da anatomik olan “sorun” ise vücut yapısında kayıp veya işleyişindeki anormalliktir. Bu tanım, beyin lezyonlarını, kol ya da bacak kayıplarını, organların zarar görmesi ya da bozulmasını kapsar. “Engellilik”ise bu özelliklere sahip bireylerin maruz bırakıldığı fiziksel ya da davranışsal kısıtlamalardır. Örneğin, tekerlekli sandalye kullanan engelli insanlar için merdivenler ve dar kapılar birer kısıtlamadır.

Bizler, bölümler, birimler, merkezler, diğer kurullar ve komisyonlar aracılığı ile; öğrencilerimizin çeşitliliğinin ve farklılığının üzerinde duruyor ve kültürel açıdan duyarlı ve erişilebilir bir yerleşke oluşturmanın önemini vurguluyoruz. Amacımız, engelli öğrencilere destekleyici ve iyi kaynaklarla donatılmış bir ortam sağlayarak onların akademik başarı ve eğitimleri önündeki kısıtlamaları kaldırmak ve öz farkındalıkları ve birey olarak bağımsızlıklarını geliştirmelerinde yardımcı olmaktır.

Yukarıdaki misyon çerçevesinde, Boğaziçi Üniversitesi Engelliler Komisyonu engelli öğrenciler, öğretim elemanları ve personele de eşit erişim hakkı ve destek verebilmek için de imkanlar yaratmayı kendine amaç olarak belirleyerek, üniversitede engellilik konusunda duyarlılığı artırabilmek için uğraş vermektedir.

Yükseköğretim ve engellilikle ilgili 2005 Özürlüler Kanunu’nun (No: 5378) “Sınıflandırma, bakım, rehabilitasyon, istihdam, eğitim, iş ve meslek analizi” başlıklı yasanın 2. Bölümüne göre:

“Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkânı sağlanır.

Özürlü üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmek için Yükseköğretim Kurulu bünyesinde araç gereç temini, özel ders materyallerinin hazırlanması, özürlülere uygun eğitim, araştırma ve barındırma ortamlarının hazırlanmasının temini gibi konularda çalışma yapmak üzere Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezi kurulur.”

Misyonumuz ve Özürlüler Kanununda (2005) belirtilen haklar doğrultusunda, Boğaziçi Üniversitesi Engelliler Komisyonu şu değerlere inanmaktadır: (1) Tüm öğrencilerin, öğretim elemanlarının ve personelin kendilerine özgü değerlerine, özgün kişiliğine saygı duyuyoruz; (2) Tüm engelli öğrenciler için güvenli ve erişimi kolay bir akademik çevrenin oluşması için her türlü çabayı gösteriyoruz; (3) Ekip yaklaşımı ile, engelli öğrencilerimize öğrenme süreçlerini kolaylaştırıcı yöntem ve uygulamaları bulmak için gayret gösteriyoruz; (4) Her öğrencimizin bağımsız olması, kendi kendine yetebilmesi ve sorumluluk almasını teşvik ediyoruz; (5) Engelli öğrenciler ile engelli öğretim elemanları ve personelin Boğaziçi Üniversitesi topluluğuna etkin katılımını kısıtlayan fiziksel ve davranışsal engelleri ortadan kaldırmak için gerekli adımları atıyoruz.

Engelli insanları da içine alacak şekilde gerçekten kısıtlamasız ve herkesi içine alabilen bir üniversite yaratmak çevredeki her bireyin katılımını gerektirir. Bu hedef doğrultusunda Komisyonumuz teknik yardım sağlayan, engellilik hakkında bilgi dağıtan bir araç olmalıdır ve her B.Ü. topluluğu üyesine engellilik konusunda farkındalık yaratmak için öncülük etmelidir.

Karşılaşılabilecek engel grupları:

• Görme Engelliler
• Fiziksel Engelliler
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
• Öğrenme Güçlükleri
• Psikiyatrik/Psikolojik Sorunlar
• Konuşma ve Dil Sorunlar
• İşitme Engelliler ve Sağırlık
• Travmatik Beyin Hasarları
• Diğer Engel Grupları

Görme Engelliler: Görme engelinin nedeni görme duyusunda görevli herhangi bir merkezin fonksiyon kaybıdır. Göz rahatsızlıklarından olan diabetik retinopati (retinaya gerekli kanın sağlanamaması veya dolması sonucu olur) ve retinit pigment (retinanın bozulmasından kaynaklanır), katarakt (göz merceğinin netliğini yitirmesi sonucu olur) görme kaybına neden olabilir. ”Kısmen görememe”, “az görme”, “hukuken görememe/körlük” ve “tamamen görememe/körlük” görme engeli olan öğrenciler için eğitimsel bağlamda kullanılan terimlerdir. NDCCD ( 2004 )’e göre “tamamen görememe” terimi braille alfabesini (görme engellilerin okumasını ve yazmasını sağlayan kodlar) veya görsel olmayan diğer araçlarını kullanarak öğrenenler için kullanılan bir terimdir. “Hukuken görememe/körlük ”fonksiyonları normal olan bir gözden 20/200 oranında daha az gören veya çok kısıtlı görme yetisi olanlar  için kullanılan terimdir.  “Az görme” ise ciddi boyutta uzağı görememe ile ilgilidir. Bu terim, kısıtlı görme yetisi olan ve aynı zamanda öğrenmek için yazı boyutunda adaptasyona ve ışıklandırmaya, bazı durumlarda da braille alfabesine ihtiyaç duyanlar için de kullanılır. 
Fiziksel Engelliler: Fiziksel durumun ciddiyetine göre değişmekte, vücudun fiziksel hareketliliğini farklı şekilde etkilemektedir. NDCCD’ye  (2004) göre fiziksel engel, gebelik sürecinde, doğum esnasında oluşan durumlar veya doğuştan veya multipl skleroz (merkezi sinir sistemini etkileyen bir hastalık), müsküler distrofi (kas veya sinir dokularında dejenerasyonun sonucunda) gibi ilerleyici nöromüsküler hastalıkların sonucu olarak ortaya çıkabilir. Engellilik,omurilik yaralanmaları (belden aşağısının felç olması veya kısmi felç), serebral palsi (beyin felci; doğumdan önce veya doğumdan hemen sonra beyin hasarının sonucunda yürümeyi engeller veya yavaşlatabilir; dengesizlik, kas koordinasyonun, spazmlara ve konuşma zorluğuna neden olabilir), inme, felç, çocuk felci (polio) gibi durumları da kapsar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Bireyin yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkatsizlik, dürtüsellik (istekleri erteleyememe/düşünmeden harekete geçme, impulsivite), ve/veya aşırı hareketlilik sorunları ile kendini gösteren nöro-gelişimsel bozukluklarından biridir (Amerikan Psikiyatri Birliği, 1994). Durum çocukluk çağında başlayarak hem davranışa hem de öğrenmeye etki edebilir. Dikkat eksikliği, dürtüsellik ve aşırı hareketliliğin semptomları Mental Bozuklukların Tanısal/ Sayımsal Elkitabı’nda sıralanmıştır (DSM-IV-TR, Amerikan Psikiyatri Birliği, 2000).

• Semptomlar [DSM-IV-TR (APA, 2000, p.92)]

• • Dikkat Eksikliği (örnek semptomlar)
     
    • Dikkatini ayrıntılara verememe veya okul ödevlerinde, derslerde ve diğer etkinliklerde dikkatsizlik sonucu hatalar yapma;
    • Kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünme;
    • Yönergeleri takip edememesi ve verilen ödevin, işin veya sorumlulukların tamamlanamaması (karşı gelme davranış veya yönergeleri anlamamasından değil);
    • Görev ve faaliyetleri organize etmede güçlüklerin olması;
    • Dikkatin dış uyaranlarla çok kolay dağılması;
    • Günlük işlerde unutkanlık.
    
    
    
    
     
    •  
  • Dürtüsellik (Impulsivite) (örnek semptomlar)
     
    • Sorulan sorunun tamamlanmasını beklemeden cevabını verme;
    • Sırasını bekleme güçlüğü yaşaması;
    • Başkalarının sözünü kesme veya araya girme.
    
    
    
    
     
    •  
  • Aşırı Hareketlilik (Hiperaktivite) (örnek semptomlar)
     
    • Ellerin veya ayakların kıpır kıpır olması, yerinde duramama;
    • Genellikle harekete hazır veya sürekli hareket halinde olma;
    • Çok konuşma.

Öğrenme Güçlükleri: Ortalama veya ortalamanın üstü zekaya sahip bireylerin, konuşma, dinleme, okuma, yazma, hatırlama ve/veya akıl yürütme veya matematiksel yetkinliklerin edinimi ve kullanımını etkileyebilen nöro-gelişimsel durumdur (National Dissemination Center for Children with Disabilities, 2004). Öğrenme güçlüğü olan bireylerin, akademik başarı ile entelektüel potansiyelleri arasındaki belirgin fark, bireylerin bilgiyi işlemedeki seçmiş oldukları yoldan kaynaklanabilir. Öğrenme güçlüğü çeken öğrenciler, sözlü ve yazılı dilde, okuma yetkinliklerinde, matematik yetkinliklerde, benzer sesleri ayırt etmede veya kelimeler arasındaki ince farklılıkları duymada, akıl yürütmede, hatırlama ve bellekten geri çağırmada, yönlendirmeleri takip etme ve konsantre olmada, planlama, yönetme ve organizasyonda, veya sosyal ipuçlarını yorumlamada sorun yaşayabilirler (National Dissemination Center for Children with Disabilities, 2004).

Psikiyatrik/Psikolojik Sorunlar: Durum kendini kronikleşmiş duygusal ve davranışsal sorunlarla gösterir. Depresyon, manik depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve şizofreni bu gruba giren bozukluklardır. Bu durumlar her yaştan, cinsiyetten, gelir grubundan ve zeka seviyesinden gelen kişileri etkileyebilir (Davison, Neale ve Kring, 2003).

Konuşma ve Dil Sorunları: Bu sorunlar, işitme kaybı, beyin felci, beyin hasarları, öğrenme güçlükleri ve/veya yarık dudak veya doğuştan yarık damak (üst dudak ve damağı oluşturan orta hattın birleşmemesi) gibi fiziksel durumlara bağlı olarak gelişebilir. Basit seslerin kelimelere eklemesi veya çıkarılmasından artikülasyon ya da dili kullanmamaya kadar uzanan çeşitli derecelerde kendini gösterebilir. Dilin akıcılığı veya kekemelik gibi sorunlar da bu grubun içinde yer almaktadır.

İşitme Engelliler ve Sağırlık: İşitme engeli olan öğrencilerin; duyma kaybının derecesine, başlangıç yaşına, kullandıkları dil veya iletişim sistemine (konuşma, işaret dili, ve/veya dudak okuma), kullandıkları işitme cihazına ve/veya kullandıkları ses hacmini artırıcı sistemlere göre farklı düzenlemelere ihtiyacı vardır (http://www.nidcd.nih.gov).

Travmatik Beyin Hasarları: Durum, Nörolojik Hastalıklar ve İnme Enstitüsü’ne (NINDS, 2006) göre “ani travmaların beyinde vermiş olduğu tahribat” neticesinde ortaya çıkmaktadır. Beyinde travma, kafanın ani ve şiddetlice bir nesneye çarpması veya bir nesnenin kafatasından girerek beyin dokusuna zarar vermesinden oluşabilir. Durumun özellikleri hasarın veya hasarların olduğu bölgeye göre farklılık gösterebilir. Beş duyunun kullanımında sorunlar, denge ve koordinasyonda bozukluklar, sınırlı dikkat ve konsantrasyon, baş ağrısı, yorgunluk, baş dönmesi gibi fiziksel şikayetler, davranışta ve duygu durumunda değişiklik, konuşmada zorluk, bellek sorunları veya kısa dönemli bellek kayıpları ve sara nöbetleri gibi durumlar beyin hasarı neticesinde ortaya çıkabilir.

Diğer Engel Grupları: Solunum, sinir, bağırsak ve bağışıklık gibi vücut sistemlerinin bir ya da daha fazlasını etkileyen durumlardır. Astım, kanser, epilepsi (sara) nöbetleri (beyindeki ani anormal elektrik akımının boşalması), diyabet, HIV+/AIDS ve kimyasal bağımlılıkları bu durumlara örnek olarak verebiliriz (National Dissemination Center for Children with Disabilities, 2004).

Boğaziçi öğrencilerine engel durumlarına uygun düzenlemeleri sağlamak; öğretim elemanları, araştırma görevlileri, BÜ Öğrenci Dekanlığı, Boğaziçi Üniversitesi Engelliler Komisyonu, Rektörlük ve tabi ki öğrenciler arasında devam eden iletişim ve işbirliğini bağlıdır.

• Engelli Bireyler için Gereken Hizmetler:
   
  • Programlara ve hizmetlere erişimde eşitlik
  • BÜ Engelliler Komisyonu, Birimi ve Rektörlük aracılığı ile engellilere göre uygun öğrenme yöntemlerinin sağlanması
  • Revir aracılığı ile sağlık hizmetlerinin sağlanması
  • Üniversitede yurtlarında kalma konusunda öncelik
  • Kayıt İşleri aracılığı ile ders yeri değişikliği konusunda verilen hizmetlerinin sağlanması
  • Burs Ofisi aracılığı ile burs sağlanması konusunda öncelik
  • Burs Ofisi aracılığı ile öğrenci asistanlarının sağlanması
  • Yemek Hizmetleri aracılığı ile özel perhiz yemeğinin sağlanması
  • BÜREM ve BÜPAM aracılığı ile mesleki gelişim ve kişisel danışmanlık hizmetlerinin sağlanması
  • Yapı İşleri aracılığı ile erişilebilir düzenlemelerin yapılması
  
  
  
  
   
  •  
• Görme Engelli Öğrenciler için Gereken Hizmetler:
  • Okuma, not alma ve diğer yardımlar
  • Kütüphane ve GETEM aracılığıyla kütüphane ve laboratuvar desteği yardımı
  • GETEM aracılığı ile alternatif formda materyallerin sağlanması (örneğin, e-metinler, braille alfabesi, teyp)
  • GETEM ve kütüphane aracılığı ile internet kaynaklı materyallerin sağlanması
  • Yerleşke Oryantasyonu ve “Bağımsız Hareket”eğitimin verilmesi
  • Abdullah Kuran Kütüphanesinde braille okuma odaları
  • Kampüs ulaşım haritasının kullanımı
  • Kuzey Kampüsteki iki önemli kavşağa sesli trafik lambaları
  
  
  
  
   
  •  
• Fiziksel Engelli Öğrenciler için Gereken Hizmetler:
  • Not alınması, laboratuvar yardımı
  • Yapı ve inşaat alanlarının düzenlenmesi
  • Kampüs binalarına rampa ve asansör ile ulaşım
  • Kampüs içi erişim kolaylığı
  • Kampüs içinde tuvaletlerin erişilebilir olması
  • Erişimi uygun olmayan binalardaki derslerin ve diğer aktivitelerin yerlerinin tekrar düzenlenmesi
  • Erişilebilir binaların olduğu haritalar
  • Kampüs boyunca bulunan kaldırımlarda erişimi bütünüyle sağlayan rampaların olması
  • Erişilebilir park etme alanlarının bulunması
  
  
  
  
   
  •  
• İşitme Engelli Öğrenciler için Gereken Hizmetler
  • Not alıcılar (Notetakers)
  • Tele-konferans sistemlerinin sağlanması
  • Kampüsteki konaklama (yurtlarda) birimlerinde değişikliklerin yapılması
  • Görsel (görülebilir) yangın alarmları
  
  
  
  
   
  •  
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Öğrenme Güçlüğü olan Öğrenciler için Gereken Hizmetler:
  • Derslerde not alınması, teybe kayıt yapılması
  
  
  
  
   
  •  
• Psikiyatrik ve Psikolojik Sorunları olan Öğrenciler için Gereken Servisler:
  • Revirde psikiyatrist
  • BÜPAM ve/veya BÜREM den psikolojik destek hizmetlerinin  sağlanması
  
  
  
   
  •  

Kaynakça

Kitap

American Psychiatric Association.(1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Author.

American Psychiatric Association (2000). Desk reference to the Diagnostic criteria from DSM-IV-TR. Fourth Edition, Text Revision. Washington, DC: Author.

Davison, G. C., John, M. N., Kring, A. M. (2003). Abnormal Psychology (9th             Edition). New York: John Wiley & Sons.

World Health Organization (2001). International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva.

İnternet Kaynakları

(http://www.nichcy.org/resources/default.asp)

National Institute on Deafness and Other Communication Disorders  

(http://www.nidcd.nih.gov)

National Institute of Neurological Disorders and Stroke

(http://www.ninds.nih.gov/disorders/disorder_index.htm)

Üniversite İnternet Kaynakları

Boston University
http://www.bu.edu/disability/
Harvard University –Accessible Education Office
http://aeo.fas.harvard.edu/essential.html
http://aeo.fas.harvard.edu/faculty.html
http://aeo.fas.harvard.edu/instructional.html
Montgomery College-Disability Support Service
http://www.montgomerycollege.edu/Departments/dispsvc/
Texas Tech University-Access Tech
http://www.depts.ttu.edu/studentaffairs/accesstech/
University of Oregon- Disability Services
http://ds.uoregon.edu/fac_guide/fg_opt_spef.htm
University of Pittsburgh-Disability Resources and Services
http://www.drs.pitt.edu/

Bu bilgiler Boğaziçi Üniversitesi’nin ihtiyaçlarına göre düzenlenmiştir. The National Dissemination Center for Children with Disabilities (NICHCY) teşekkür ederiz.